مقدمه
اتاق سرور قلب یک سازمان است؛ جایی که اطلاعات، ارتباطات، سرویس‌ها و سیستم‌های حیاتی روی سرورها و تجهیزات شبکه ذخیره و پردازش می‌شوند. سلامت، پایداری و امنیت این فضا تعیین می‌کند که سازمان تا چه اندازه می‌تواند بدون توقف به فعالیت خود ادامه دهد.
اما ساخت یک اتاق سرور استاندارد فقط خرید چند سرور و قرار دادن آن‌ها در یک اتاق نیست.
یک اتاق سرور حرفه‌ای مانند یک اکوسیستم است:
- از رک‌ها تا سرورها
- از سیستم سرمایش تا کابل‌کشی
- از استانداردهای امنیتی تا سیستم اطفای حریق گازی
- از UPS تا زیرساخت برق و مانیتورینگ
همه‌چیز باید هماهنگ، اصولی و مطابق استانداردهای روز دنیا نصب و راه‌اندازی شود.
در این مقاله کامل‌ترین راهنمای تجهیزات اتاق سرور استاندارد را برای سازمان‌ها، شرکت‌ها، کارخانه‌ها، ادارات و دیتاسنترهای کوچک تا متوسط ارائه می‌کنیم.
این مقاله در ۴ بخش اصلی و ۲۰ زیرمجموعه نوشته شده تا هیچ چیزی از قلم نیفتد.
بخش اول: تجهیزات اصلی و اکتیو (Core Active Equipment)
1. رک (Rack) اتاق سرور – ستون فقرات تجهیزات
رک مناسب باعث افزایش عمر تجهیزات، مدیریت بهتر کابل‌ها و جلوگیری از گرم‌شدن بیش از حد می‌شود.
ویژگی‌های یک رک استاندارد
- • ارتفاع ۴۲U، ۴۵U یا ۴۷U
- • عرض ۶۰ یا ۸۰ سانتی‌متر
- درب جلو توری (Perforated Door)
- درب عقب مشبک برای خروج هوا
- فن سقفی ۴ یا ۶ تایی
- پایه قابل تنظیم
- مسیر کابل داخلی و سینی مدیریت کابل
- قفل امنیتی و امکان اتصال به Access Control
2. سرورها (Servers)
سرورها مرکز پردازش اطلاعات هستند. انتخاب درست سرور یک تصمیم حیاتی است.
انواع سرور
- Rackmount Server: حرفه‌ای‌ترین گزینه برای سازمان‌ها
- Tower Server: مناسب کسب‌وکارهای کوچکتر
- Blade Server: مناسب دیتاسنترهای بزرگ یا پروژه‌های سنگین مجازی‌سازی
مشخصات فنی پیشنهادی
- پردازنده‌های نسل جدید (Xeon / EPYC)
- ۲ پاور ریداندنت
- حافظه ECC
- RAID Controller
- Hot-swappable fans
3. تجهیزات شبکه (Switch, Router, Firewall)
این بخش قلب ارتباطات داخلی و خارجی شبکه است.
۳.۱ سوئیچ‌ها
- سوئیچ لایه ۲ برای شبکه داخلی
- سوئیچ لایه ۳ برای روتینگ سازمانی
- پورت‌های ۱۰G و ۲۵G برای بهبود سرعت
۳.۲ روترها
- مدیریت ترافیک بین شبکه‌ها
- اتصال اینترنت سازمانی
- اجرای مسیرهای استاتیک و داینامیک
۳.۳ فایروال‌ها
- جلوگیری از نفوذ
- مدیریت پهنای باند
- پالیسی‌های امنیتی
بخش دوم: زیرساخت حیاتی و پسیو (Passive & Infrastructure)
1. کابل‌کشی ساخت‌یافته (Structured Cabling)
استانداردهای جهانی
- ANSI/TIA-568
- ISO/IEC 11801
تجهیزات پسیو شامل:
- کابل Cat6A، Cat7 یا Cat8
- فیبر نوری Single-mode و Multi-mode
- کیستون‌های شیلددار
- پچ‌پنل ۲۴ و ۴۸ پورت
- رک پچ پنل
- ترانکینگ و داکت
- سینی و لدر کابل
نکات اجرایی مهم
- فاصله کابل شبکه از کابل برق = حداقل ۳۰ سانتی‌متر
- استفاده از مسیرهای مجزا برای برق و شبکه
- شماره‌گذاری دو سر کابل
- اجرای فیبر برای ارتباط بین طبقات
2. سیستم برق، UPS و توزیع انرژی
بدون برق پایدار، اتاق سرور هیچ ارزشی ندارد.
تجهیزات مورد نیاز
- UPS نوع Online Double-Conversion
- تابلو برق با حفاظت
- ژنراتور اضطراری
- برق ارت استاندارد
- PDU هوشمند داخل هر رک
ویژگی UPS استاندارد
- زمان Backup حداقل ۱۵ دقیقه
- قابلیت نصب SNMP Card
- مدیریت هوشمند باتری
بخش سوم: تجهیزات سرمایش و محیطی (Cooling & Environmental Monitoring)
1. سیستم سرمایش دقیق (Precision Air Conditioner)
استفاده از کولرهای معمولی غیر استاندارد و خطرناک است چون:
- رطوبت کنترل نمی‌شود
- دمای ثابت نگه داشته نمی‌شود
- سیکل سرمایشی پایدار نیست
انواع سیستم سرمایش تخصصی
- Precision Cooling
- In-row Cooling
- Underfloor Cooling
- Hot aisle & cold aisle
محدوده دما / رطوبت استاندارد
- دما: ۱۸ تا ۲۷ درجه
- رطوبت: ۴۰ تا ۵۵ درصد
2. سیستم مانیتورینگ محیطی (Environmental Monitoring)
سنسورهای ضروری
- دما
- رطوبت
- ولتاژ برق
- نشت آب
- ورود غیرمجاز
- دود و آتش
قابلیت‌ها
- ارسال SMS و Email
- گزارش‌گیری
- نمایش لحظه‌ای وضعیت اتاق
- اتصال به BMS سازمان
بخش چهارم: امنیت، کنترل دسترسی و اطفای حریق
1. سیستم اطفای حریق گازی (Fire Suppression)
باید از سیستم‌های بدون آسیب به تجهیزات استفاده شود.
گازهای استاندارد ۲۰۲۴-۲۰۲۵
- FM200
- NOVEC 1230
- IG-541
- CO₂ (فقط مکان‌های صنعتی)
ویژگی سیستم استاندارد
- نازل‌های محاسبات‌شده
- سنسور دود لیزری
- سنسور گرما
- کنترل پنل دو مرحله‌ای (Double Knock)
2. کنترل دسترسی (Access Control)
برای جلوگیری از ورود افراد غیر مجاز.
شامل:
- کارت‌خوان RFID
- قفل برقی ضد تخریب
- ثبت کامل ورود و خروج
- اتصال به مانیتورینگ
3. دوربین مداربسته
- لنز ثابت یا وریفوکال
- دید در شب واقعی
- ضبط روی NVR
- مانیتورینگ ۲۴ ساعته
بخش پنجم: تجهیزات فرعی اما ضروری
شامل:
- سنسور نشت آب
- کف کاذب آنتی‌استاتیک
- اگزاست فن برای خروج هوای گرم
- رک باتری
- کاورهای منظم‌کننده کابل
- دمپر فشار هوا
- سیستم ارت و چاه ارت
- چراغ اضطراری
- کیت آلودگی‌زدایی
چک‌لیست کامل تجهیزات اتاق سرور
| تجهیزات اصلی | زیرساخت | برق | سرمایش | امنیت | تجهیزات اضافی |
| رک استاندارد | کابل Cat6A/7/8 | UPS | Precision AC | FM200 / NOVEC | کف کاذب |
| سرور حرفه‌ای | فیبر نوری | PDU هوشمند | سنسور رطوبت | دوربین | سنسور آب |
| سوئیچ، روتر و فایروال | پچ پنل | ژنراتور | سنسور دما | کنترل دسترسی | ارت |
| سینی کابل | چراغ اضطراری | ||||
| تابلو برق |
سوالات متداول
۱. اتاق سرور استاندارد چه تجهیزاتی لازم دارد؟
رک، سرور، سوئیچ، کابل‌کشی، UPS، فیبر نوری، سیستم سرمایش، اطفای حریق، کنترل دسترسی و مانیتورینگ محیط.
۲. آیا برای اتاق سرور کولر گازی کافی است؟
خیر. فقط Precision AC مناسب است اما اتاق سرور های با ابعاد کوچک و تجهیزات کم میتوان استفاده کرد.
۳. بهترین کابل برای اتاق سرور چیست؟
Cat6A یا Cat7 بسته به نیاز پروژه.
۴. آیا باید سیستم اطفای حریق گازی باشد؟
بله، پودر و آب قطعاً به تجهیزات آسیب می‌زند.
جمع‌بندی
طراحی و راه‌اندازی اتاق سرور استاندارد یک پروژه جدی و حساس است که باید توسط تیم متخصص انجام شود. انتخاب تجهیزات صحیح، اجرای اصولی زیرساخت، رعایت استانداردهای ایمنی و ایجاد یک سیستم سرمایش و برق پایدار باعث می‌شود شبکه سازمان بدون قطعی و با نهایت امنیت کار کند.
اگر قصد اجرای یک اتاق سرور استاندارد دارید، تیم آراپل از طراحی تا نصب و راه‌اندازی در کنار شماست.